Wybierz stronę

Łańcuch łowiecki a codzienność z psem

Łańcuch łowiecki jest częścią etogramu psa domowego, odziedziczoną po drapieżnych przodkach. Zachowania w nim zawarte mają charakter instynktowny, nie wymagają szkolenia ani dodatkowego wzmacniania, choć były wielokrotnie i różnorodnie modyfikowane po udomowieniu przez człowieka. Kształt łańcucha indywidualnie określa psie potrzeby.

Tekst: inż. Kinga Wołk, kynolog pasterski, kynopsycholog,
behawiorystka COAPE, @owczarkowa.pl

Instynkty

Instynkt łowiecki, pasterski, instynkt przetrwania, instynktowne zachowania zostały zapisane głęboko w zwierzęcej naturze (behawior). Dysponuje nimi zwierzę w poczuciu dążenia do celu, presji, awersji, zagrożenia (etogram). Z definicji instynkt rozumiany jest jako naturalna skłonność do odruchowych zachowań charakterystycznych dla danego gatunku i służących przetrwaniu, czyli zdobywaniu pożywienia, bezpieczeństwu i rozmnażaniu. Instynkt łowiecki1 jest ewolucyjnie odziedziczoną cechą gatunkową. W swej pierwotnej wersji jako sekwencja drapieżna mógł wystartować od dowolnego momentu, przy czym ostatecznie wiódł do zabicia i skonsumowania ofiary.2

Łańcuch łowiecki w procesie udomowienia

Łańcuch zachowań drapieżnych u psa (i wilka) wstępnie można podzielić na trzy sekcje kolejnych elementów przechodzących jeden w drugi, splecione ze sobą nawzajem w ścisłej kolejności [rys. 1.]:

1. Faza przygotowawcza – generalnie pracują zmysły i to one są stymulowane dążeniem do celu (przyspieszenie, emocje narastają).

2. Faza dynamiczna – nastawiona na wybrany cel (bez udziału emocji, atakowanie).

3. Finalizacja – ulga, posilenie, poczucie zmęczenia, w zdrowym obiegu wyhamowanie dla regeneracji sił (zwolnienie, emocje opadają).

W procesie domestykacji otwarta na kooperację natura psa (wówczas drapieżnika) pozwoliła ludziom wyspecjalizować wybrane zwierzęta do pomocy. Asystowały przy polowaniu na dziką zwierzynę (w tym mniejsze psy samodzielnie polujące na gryzonie).3 Pilnowały ludzkich siedzib, jeśli nie polowały, wtedy czujnie alarmowały szczekaniem, płosząc intruzów. Psy zaprzęgano do wózków i sań.

Wkrótce świadomie wykorzystano plastyczność sekwencji polowania. Powstały jednolite typy użytkowe oparte na selekcji po udomowieniu pod kątem naturalnych zachowań pochodzących ze skróconego łańcucha [rys. 2.].

Niezależnie stróżujące duże psy bez natury łowieckiej, zniechęcające okoliczne drapieżniki do zapolowania.

Asystujące pasterzom psy, które nie dobijały/ nie zagryzały, przy czym z natury trzymały się blisko, śledząc oddalające się owce czy bydło (dwa osobne typy – obserwujący z dystansu oraz pracujący pyskiem blisko kończyn inwentarza na pastwisku).

Psy wybiórczej natury łowieckiej skupione na obiekcie i zapachu, u których zauważono przydatne ogniwa dotyczące odnajdywania i ogłaszania zwierzyny.

Pies współcześnie

Rasy psów – pracujących czy towarzyszących – czerpią z utrwalonych typów, poprzez ich wariacje, gdzie celowo manipuluje się określonymi elementami, wzmacniając je lub wygaszając dla standardów pasujących do umownych grup.

Duże psy pasterskie – autonomicznie stróżują na pastwisku/ w gospodarstwie, współpracują ze sobą w parach albo grupach, nie stosują żadnego ogniwa łańcucha.

Psy pasterskie zaganiające – współpracują z pasterzem/ gospodarzem, przeprowadzają zwierzęta z miejsca na miejsce, z natury wrażliwe na ruch obiektu, skłonne do skradania/ ścigania z tendencją do chwytania zębami.

Współczesne psy myśliwskie – bardzo zróżnicowane funkcjonalnie tropią, płoszą, wskazują, aportują z wody i lądu w zależności od wzmocnionych ogniw.

Charty – traktowane jako broń biała (wymagają zezwolenia) wypatrują, pomijając zmysł węchu, używają kompletnej sekcji pościgowej z granicznym ogniwem zabicia włącznie.

Psy ras pierwotnych – dysponują kompletnym łańcuchem łowieckim oraz genomem o niezmienionej strukturze najspójniejszej z wilczym przodkiem (spośród psów), czasem współpracują zespołowo w zaprzęgach.

Teriery – dysponują kompletnym łańcuchem z naciskiem na potrząsanie/ szarpanie „ofiarą”.

Psy do towarzystwa – o wygaszonym łańcuchu, choć niektóre z nich mają myśliwskie korzenie (np. pudel).

Współczesnych ras jest około 400 (bywa że inaczej rozpoznawanych przez światowe organizacje FCI i AKC), gdzie wzorzec każdej nowej powstaje poprzez celowe domieszki innych starszych. Z kolei hybrydy i miksy (celowe lub przypadkowe „psy w typie”) dysponują rasą dominującą, z której wzorcowych cech instynktownie korzystają (lub kombinacją skrzyżowanych ras). Od psów rasowych o przewidywalnym wzorcu odróżnia je losowa intensywność i niepewność wystąpienia dominującej cechy.4

Łańcuch łowiecki a potrzeby psa

Po instynktowne zachowania pies sięga pod wpływem impulsu, w tym strachu czy frustracji. Jeśli emocjonalnie zaburzone zwierzę wystarczająco często i skutecznie używa charakterystycznego u siebie elementu w poszukiwaniu ulgi od stresu bądź niepokoju, dominujące ogniwa łańcucha stają się…

Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 50/2023!

O autorze