Choroby owczarków szkockich uwarunkowane genetycznie (cz. 1)

Owczarki szkockie collie należą do wyjątkowo pięknych psów, od lat cieszących się uznaniem wśród miłośników kynologii na całym świecie. Niestety, ta wspaniała rasa nie jest wolna od kilku typowych dla niej problemów, z których najpoważniejszym jest dość częste występowanie chorób uwarunkowanych genetycznie. W tekście tym zajmę się jedynie przedstawieniem tych, których dziedziczenie jest dobrze lub względnie dobrze poznane i które uwarunkowane są recesywnymi genami autosomalnymi. Pomijam natomiast te, które dziedziczone są poligenicznie i pozostają pod silnym wpływem środowiska, jak na przykład dysplazja stawów biodrowych.

Tekst:

Mirosław Redlicki międzynarodowy sędzia kynologiczny

Jeszcze jedna ważna uwaga: to, że u collie choroby te występują, nie znaczy wcale, że jest to rasa szczególnie „niezdrowa” – po prostu jest na tyle znana i liczna, że można było przeprowadzić solidne i statystycznie wiarygodne badania, których brak dla ras mniej licznych czy też pochodzących z krajów, gdzie kwestie psiego zdrowia traktuje się dość luźno…

Anomalia oka collie (CEA)

CEA to wrodzona choroba oczu, która może, choć rzadko, prowadzić ostatecznie do ślepoty. U osobników chorych stwierdza się obustronną hipoplazję naczyniówki, co samo w sobie upośledza widzenie tylko w nieznacznym stopniu. U niektórych psów współistnieje jednak coloboma, obrazowo mówiąc – ubytki nerwu wzrokowego, siatkówki i innych części oka, a także odwarstwienie siatkówki. Te dwie ostatnie wady mogą prowadzić do ślepoty. Obecność CEA można stwierdzić u szczeniąt tuż po urodzeniu. Z wiekiem stan ten nie pogłębia się, a u szczeniąt w wieku powyżej ośmiu tygodni nie da się już badaniem oftalmologicznym stwierdzić hipoplazji naczyniówki, bo „zamaskowana” jest ona poprzez rozwój warstw pigmentu.

Hipoplazja naczyniówki spowodowana jest recesywną mutacją autosomalną, co znaczy, że do jej wystąpienia potrzebne są dwie kopie zmutowanego genu. Bez nich CEA nie wystąpi, niemniej jednak do wystąpienia choroby potrzebne są jeszcze inne, nieznane mutacje. Ponadto gen odpowiedzialny za hipoplazję naczyniówki cechuje się niekompletną penetracją, stąd różne nasilenie zmian patologicznych u poszczególnych osobników.

Dostępny jest test genetyczny wykrywający zarówno osobniki zagrożone, jak i nosicieli. CEA występuje niemal powszechnie – w Stanach Zjednoczonych obciążonych jest nim nawet 85% collie długowłosych. Podobny jest wynik dla odmiany krótkowłosej, czego należy się spodziewać, gdyż obie odmiany są tam regularnie kojarzone ze sobą. W Europie sytuacja wygląda lepiej – nieco powyżej 40% w Norwegii i Finlandii (w tym kraju analogiczny wynik dla collie krótkowłosych to zaledwie 12%), a powyżej 60% w Wielkiej Brytanii i Holandii. Eliminacja tej choroby, choć teoretycznie możliwa i wręcz łatwa, doprowadziłaby zatem do dramatycznego zmniejszenia populacji hodowlanej.

Postępujący zanik siatkówki (PRA)

Występuje u collie znacznie rzadziej niż CEA i nie jest z nim w żaden sposób powiązany. Jak wskazuje nazwa, w chorobie tej dochodzi do degeneracji i zaniku komórek siatkówki, a z czasem do całkowitej ślepoty. Więcej o PRA można było przeczytać w poprzednich numerach PSA RASOWEGO – u collie występuje jej typ, oznaczony skrótem rcd2 (dysplazja typu drugiego komórek światłoczułych – czopków i pręcików). W tym przypadku najpierw ma miejsce nieprawidłowy rozwój (dysplazja), a następnie szybko postępująca degeneracja komórek światłoczułych, czego pierwszym skutkiem jest „kurza ślepota”, która może wystąpić już w szóstym tygodniu życia. Na ogół psy, u których występuje rcd2 ślepną całkowicie w pierwszym roku życia. Rcd2, podobnie jak większość typów PRA, uwarunkowana jest pojedynczą, recesywną mutacją autosomalną, co znaczy, że musi być przekazana szczenięciu przez obydwoje rodziców – chorych lub zdrowych, ale będących nosicielami recesywnej mutacji. Dostępny jest test genetyczny wykrywający zarówno osobniki homozygotyczne (chore), jak i nosicieli.

Mielopatia zwyrodnieniowa (DM)

Mielopatia zwyrodnieniowa (DM) to nieuleczalna, postępująca choroba, której podłożem jest zwyrodnienie istoty białej rdzenia kręgowego. Objawy występują, w znakomitej większości przypadków, u psów w wieku od 8 do 14 lat, a są to chwiejność i brak koordynacji kończyn tylnych, stopniowo aż do całkowitej utraty zdolności powstawania, do czego dochodzi w ciągu roku od wystąpienia pierwszych objawów. Chory pies wlecze …

Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 30/2020!