Postępujący zanik siatkówki
Jedna z najczęstszych okulistycznych chorób dziedzicznych u psów rasowych.
Co warto o niej wiedzieć? Część 1.
Tekst: dr hab. Jacek Madany specjalista chorób psów i kotów, członek EESVO,
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt, Wydział Medycyny Weterynaryjnej UP – Lublin
Ryc. i fot. Jacek Madany (1.–9.), Ireneusz Balicki (10.)
Występowanie chorób oczu o charakterze dziedzicznym u psów rasowych jest zagadnieniem złożonym m.in. dlatego, że są one diagnozowane u wielu ras, prezentują liczne i subtelne objawy, mogą dotyczyć każdego elementu gałki ocznej i pojawiać się w różnym wieku psów. Większość dziedzicznych chorób oczu u psów została już dobrze poznana, opisana i stanowi obszerny zakres wiedzy lekarzy weterynarii – specjalistów okulistyki. Mimo to każdy kolejny rok przynosi nowe, coraz bardziej precyzyjne dane zarówno o samych chorobach oczu, jak i ich rozpoznawaniu. Zagadnienie dziedzicznych chorób oczu stanowi zatem stały element dyskusji oraz współpracy hodowców, lekarzy i właścicieli psów. Celem współpracy jest chęć ograniczenia występowania tych chorób u poszczególnych ras przez świadomy wybór do rozpłodu osobników wolnych od genów je przenoszących. Takie osobniki powinny posiadać certyfikaty badań wydawane przez uprawnionych do tych czynności, wyspecjalizowanych lekarzy weterynarii.
Choroby dziedziczne, z definicji, są zaburzeniami genetycznymi przenoszonymi z rodziców na potomstwo. Upośledzają one budowę i działanie narządów, co przyczynia się do obniżenia jakości życia, wartości estetycznej, zdrowotnej i hodowlanej kolejnych pokoleń. Choroby dziedziczne mogą dotyczyć każdego narządu lub układu. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie, chociaż częściowe, informacji dotyczących jednej z częściej spotykanych dziedzicznych chorób oczu u psów, którą jest postępujący zanik siatkówki, często określany skrótem PRA, od angielskiej nazwy choroby – Progressive Retinal Atrophy.
Budowa i diagnozowanie chorób siatkówki
Gałka oczna jest zbudowana z trzech warstw (ryc. 1). Najbardziej zewnętrzna to twardówka, która w przedniej części przechodzi w przejrzystą rogówkę. Środkową warstwę stanowi splot naczyń krwionośnych zwany błoną naczyniową, przednią (z tęczówką i ciałem rzęskowym) i tylną (zwaną choroidem), która wypełnia wnętrze gałki z wyjątkiem powierzchni rogówki. Pod nią znajduje się trzecia, najgłębiej położona warstwa, która jest cienką, przeźroczystą błoną wyściełającą gałkę od wewnątrz. To siatkówka (retina). Od przodu przylega ona do ciała szklistego, które nadaje jej owalny kształt, a od tyłu przylega do błony naczyniowej tylnej, która ją odżywia. Ta cienka błona jest ostatnim elementem tzw. toru wizyjnego, czyli drogi, którą przebywa światło do wnętrza gałki ocznej. Rozpoczyna się on od rogówki i wiedzie przez przednią komorę oka, soczewkę, ciało szkliste, aż do siatkówki. Siatkówka jest miejscem, gdzie energia promieni świetlnych kończy swój bieg, bo jest ona miejscem obecności światłoczułych komórek nerwowych przyjmujących tę energię i przekształcających ją w potencjał elektryczny przekazywany do mózgu, w którym, w korze potylicznej, powstają wrażenia wzrokowe.
Szczegółowa budowa siatkówki obejmuje obecność trzech rodzajów komórek nerwowych odpowiadających za odbiór i analizę obrazu (ryc. 2). Są to komórki wzrokowe – fotoreceptory, komórki dwubiegunowe oraz nerwowe komórki zwojowe. Pierwsze z nich to fotoreceptory: czopki i pręciki. Pręcików jest więcej, odpowiadają one za percepcję słabego światła i rejestrują obraz czarno-biały. Czopki zaś odbierają intensywne światło i kolory. Znaczna część fotoreceptorów zajmuje centralną część siatkówki. Ich gęstość u psa w tym obszarze wynosi od 6,4 do 14,4 tys. na 1 mm2, podczas gdy u człowieka od 50,0 do 160,0 tys. na 1 mm2. Mała liczba czopków w siatkówce psa, stanowiąca jedynie 10% wszystkich komórek wzrokowych, wpływa na słabe widzenie przez niego kolorów. Barwy takie jak zielona, pomarańczowa, czerwona oraz ich odcienie nie są rozpoznawane. Pies widzi je jako różne odcienie szarości i rozróżnia ich o wiele więcej niż człowiek. Światło padające wywołuje w komórkach wzrokowych reakcje fotochemiczne, przetwarzane na impuls elektryczny, który biegnie przez …
Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 28/2020!
