Kamica układu moczowego u psów

Kamica moczowa (urolithiasis) to ogólny termin medyczny, określający powstawanie kamieni w drogach moczowych psów oraz skutki ich pojawienia się. Nie jest jednostką chorobową, ale stanem klinicznym. Kamienie moczowe to następstwo krystalurii, procesu tworzenia się kryształów, czyli wytrącania się złogów substancji. W sprzyjających warunkach kryształy te mogą tworzyć większe aglomeraty, nazywane właśnie kamieniami. Występowanie krystalurii nie jest równoznaczne z występowaniem kamieni moczowych, ale stanowi ryzyko ich rozwoju. Jest to jeden z powszechnych problemów występujących u psów bez względu na wiek. Kamienie moczowe są stwierdzane u coraz młodszych pacjentów, nawet u szczeniąt.

Tekst: Adrianna Iwan

Rodzaje kamieni moczowych

Najczęstszymi kamieniami moczowymi występującymi u psów są kamienie struwitowe (są to fosforany magnezowo-amonowe) oraz kamienie szczawianowo-wapniowe, tzw. oksalaty. Wyróżnia się jeszcze kamienie cystynowe oraz moczanowe, występują one jednak znacznie rzadziej. Kamienie moczowe mogą być zlokalizowane w pęcherzu moczowym, cewce moczowej, nerkach i moczowodach. Najczęściej stwierdzane są w pęcherzu (około 90%) oraz cewce moczowej. Groźnym powikłaniem związanym z występowaniem kamieni moczowych u psów jest dysuria, czyli zatrzymanie oddawania moczu, która jest związana z zablokowaniem dróg wyprowadzających mocz. Objawy kamicy moczowej mogą być różne. Wynika to głównie z lokalizacji kamieni, ich wielkości i składu chemicznego. 

Przyczyny

Przyczyny tworzenia się kamieni mogą być różnorodne. Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu kamieni są: rasa zwierzęcia, wiek, niewłaściwa dieta, zmiana pH moczu, wady anatomiczne, zaburzenia metaboliczne (kwasica kanalikowa nerek, nadczynność przytarczyc), zakażenia układu moczowego (ZUM), stosowanie niektórych leków i preparatów witaminowo-mineralnych. Często pierwotną przyczyną pojawienia się kryształów jest nieprawidłowa dieta. Istotnym czynnikiem jest także zbyt mała ilość pobieranej wody, ponieważ ma to znaczący wpływ na zagęszczanie moczu. Zbyt rzadkie spacery również mogą przyczyniać się do formowania kryształów, ponieważ wiąże się to ze zmniejszoną częstotliwością oddawania moczu. 

Kamica

Najczęściej diagnozowana u psów jest kamica struwitowa, szacuje się, że jest to około 50% diagnozowanych kamic. Kamienie struwitowe częściej spotykane są u samic oraz młodych samców. Powstają głównie z powodu zakażenia bakteriami ureazododatnimi, najczęściej Staphylococcus intermedius, czasami także Proteus mirabilis. Za sprawą tych bakterii zachodzi hydroliza mocznika do amoniaku i dwutlenku węgla. Prowadzi to do powstawania kryształów fosforanu amonowo-magnezowych oraz podnosi się pH moczu. Zdarzają się przypadki występowania kamieni struwitowych, które powstają bez zakażenia. Za ich powstawanie odpowiedzialne jest przesycenie moczu związkami, przez które tworzą się złogi. W badaniu osadu moczu daje to obraz tzw. wiek trumiennych.

Kamienie cystynowe spotykane są u psów z cystynurią, czyli wrodzonym zaburzeniem metabolicznym. Polega ono na nieprawidłowej resorpcji zwrotnej cystyny, a także innych aminokwasów w kanalikach nerkowych. Cystyna jest aminokwasem słabo rozpuszczającym się w wodzie, ponadto niskie pH moczu sprzyja jej wytrącaniu. Rasami predysponowanymi są głównie buldog angielski i jamnik. U psów z cystynurią jest to wada wrodzona i nieuleczalna, więc podstawą zapobiegania tworzenia się kamieni cystynowych jest profilaktyka, która obejmuje odpowiednią dietę. 

Kamienie moczanowe spotykane są przede wszystkim u dalmatyńczyków, buldogów angielskich, yorkshire terierów oraz sznaucerów miniaturowych. Ich obecność może być spowodowana występowaniem wrodzonego zespołu wrotno-obocznego (przetrwały przewód żylny) oraz w przypadku dalmatyńczyków – wrodzonym upośledzeniem układu transportującego kwas moczowy. W pierwszym przypadku kwas moczowy nie ma możliwości dotarcia do wątroby. Drugi przypadek związany jest z występowaniem genetycznego defektu w metabolizmie puryn, przez co kwas moczowy w zmniejszonym stopniu jest metabolizowany do alantoiny. Kwas moczowy nie ma możliwości przejścia przez błony komórkowe hepatocytów (komórek wątroby), co w efekcie przyczynia się do występowania jego nadmiaru w moczu. Kwas moczowy słabo rozpuszcza się w wodzie, więc jego nadmiar sprzyja wytrącaniu się kryształów. 

Poza tymi rodzajami kamieni sporadycznie mogą występować kamienie: krzemianowe (u owczarków niemieckich, labradorów, golden retrieverów, bobtaili), ksantynowe oraz chlorku amonu. Przyczyna powstawania kamieni krzemianowych nie jest do końca poznana. Sugeruje się, że są one skutkiem nadmiaru…

Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 47/2023!