Blizny i bliznowce w fizjoterapii zwierząt
Blizny są nieodłącznym elementem zabiegów chirurgicznych. Mogą one przyjmować różne postacie: od niemal niewidocznych, niesprawiających problemów, do mocno zniekształconych, powodujących ograniczenia tkankowe. Gojenie się rany to naturalny proces naprawczy organizmu, zakończony powstaniem w tym miejscu słabo unaczynionej tkanki łącznej, zwanej blizną. Niestety, czasem zdarza się, że blizna słabo się goi. Niekiedy organizm ma skłonności do nadmiernej produkcji kolagenu i powstają wtedy bliznowce (keloidy) mające kształt wybrzuszeń powstałych ponad brzegami rany (Paczkowski, 2012) i tworzące nacieki do tkanki fizjologicznej. W całym leczeniu pooperacyjnym blizny są w wielu przypadkach ignorowane i niejednokrotnie nie utożsamia się ich z problemami skórnymi, narządowymi czy emocjonalnymi. Z badań Boegera i Bringelanda (2020) wynika, że blizna na skórze może powodować nie tylko zmiany jej wyglądu (wyciągnięcia, przebarwienia, obrzęki), problemy funkcjonalne (zaburzenia czucia, drętwienie, nadwrażliwość lub niewrażliwość), lecz także być źródłem pieczenia, świądu oraz długotrwałego bólu. Jak podkreśla Bagrowski (2020), organizm stanowi integralną całość i aby zrozumieć oddziaływanie blizn, trzeba uwzględnić, w jaki sposób połączenie blizny ze skórą, powięzią czy łańcuchami mięśniowo-powięziowymi oddziałuje na całe ciało. Powstałe blizny ze względu na małą elastyczność zmniejszają rozciągliwość danego segmentu, stawu czy narządu. Co więcej, bliznowacenie tkanki może obejmować także struktury położone głębiej, przez co ograniczenia występują wielopoziomowo. Dlatego też tak bardzo istotne staje się dobranie odpowiedniej terapii zarówno blizn dopiero się tworzących, jak i tych starszych. Postępowanie w leczeniu blizny ma dwie drogi: inwazyjną, w tym zabieg operacyjny, oraz miejscową, tzw. terapię blizny (Ilbeygui, 2018).
Tekst i fot.: dr inż. Agnieszka Wnuk-Gnich1,2, Olga Blauth2
1. HYDRO – TENS Agnieszka Wnuk-Gnich, Kobyłka
2. Całodobowa Klinika Weterynaryjna „Puławska”, Warszawa
Jak podkreślają Bordoni i Zanier (2020), w wielu przypadkach nie istnieją jasne i dokładne wytyczne dotyczące postępowania z bliznami. Niemniej jednak z doświadczeń własnych oraz z przeanalizowanej literatury wiemy, że najlepszym sposobem leczenia blizny jest terapia łączona, uwzględniająca zabiegi fizykalne, terapię manualną i kinesiotaping (Pogorzelska i wsp., 2012; Bagrowski, 2020). Celem kompleksowej terapii będzie zmniejszenie bolesności blizny i okolicznych tkanek, poprawa zakresu ich ruchu, wyrównanie zarysów, uwolnienie od „sklejeń” blizny z głębszymi warstwami oraz osiągnięcie miękkiego oporu końcowego podczas przesuwania blizny i okolicznych tkanek (Woźniewski, 2020).
Zabiegi fizykalne
W rehabilitacji weterynaryjnej w przypadku leczenia blizn, bliznowców czy ran wykorzystujemy następujące zabiegi fizykalne: laseroterapię, sonoterapię, terapię światłem spolaryzowanym, falę uderzeniową, elektroterapię oraz magnetoterapię (Bagrowski, 2020; Bordoni i Zanier, 2020; Wnuk-Gnich, 2019).
Jednym z najczęściej wykorzystywanych zabiegów fizykalnych w przypadku leczenia schorzeń ortopedycznych jest laseroterapia, która również świetnie się sprawdza w procesie gojenia skóry poprzez między innymi stymulację syntezy kolagenu oraz zwiększenie migracji i replikacji fibroblastów (Byrnes i wsp., 2004) – fot. 1. Z badań przeprowadzonych przez Wardlaw i wsp. (2018) wynika, że zastosowanie laseroterapii niskoenergetycznej istotnie przyspiesza gojenie ran. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Co więcej, jak podaje Kassolik i wsp. (2009), zabieg ten jest dobrze akceptowany przez zwierzęta.
Fot. 1. Wykorzystanie laseroterapii w leczeniu blizny.
Coraz liczniejsze badania wskazują, że terapia spolaryzowanym światłem – pileroterapia przynosi pozytywne efekty w leczeniu trudno gojących się ran, a także bliznowców. Proces ten zachodzi dzięki efektowi biostymulującemu mikrokrążenia w postaci odtworzenia sieci zniszczonych naczyń krwionośnych, zwiększeniu miejscowego ukrwienia oraz zwiększeniu produkcji kolagenu przez fibroblasty (Pasek i wsp., 2015).
Doskonałą metodą w terapii starych blizn oraz dobrym wstępem i przygotowaniem tkanek do dalszej terapii manualnej są ultradźwięki (sonoterapia) (fot. 2.). Jak podaje Kizerwetter (2014), ich działanie terapeutyczne to zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej i zwłóknień, zwiększenie temperatury, poprawa metabolizmu, złagodzenie bólu i przyspieszenie gojenia tkanek. Sesja terapeutyczna obejmuje od 8 do 12 zabiegów wykonywanych codziennie lub co drugi dzień metodą labilną lokalną. Czas trwania zabiegu w zależności od wielkości blizny to od 3 do 8 minut.
Fot. 2. Wykorzystanie ultradźwięków
w leczeniu blizny.
Również magnetoterapia może być wykorzystywana w przypadku leczenia bliznowców (Wnuk-Gnich, 2019). Korzystne rezultaty w leczeniu zmiennym polem magnetycznym bliznowców pooperacyjnych również wykazali Sieronia i Cieślara (2013).
Najrzadziej wykorzystywanym zabiegiem w rehabilitacji zwierząt wydaje się być elektroterapia i stosowana w terapii blizn jonoforeza, która zmiękcza bliznę oraz zwiększa jej elastyczność i podatność na rozciąganie (Bagrowski, 2020). Terapię falą uderzeniową z powodzeniem stosuje się m.in. w chorobach stawów, tendinopatiach oraz problemach ortopedycznych (Facon-Poroszewska, 2015). Można ją stosować także w celu przyspieszenia gojenia ran, zarówno tych przewlekłych, jak i niewykazujących patologicznego wzrostu (Dymek i wsp., 2014). Podobnie jak inne zabiegi fizykalne, działanie biologiczne fali uderzeniowej to stymulacja tworzenia nowych naczyń krwionośnych, symulacja syntezy kolagenu i proliferacja tenocytów czy też działanie przeciwbólowe (Baumgart-Młynarczyk, 2019).
Terapia manualna i terapia powięziowa
Terapeuta za pomocą dłoni jest w stanie ocenić bliznę, z ….
Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 33/2021!
