Akita
Akita jest w Japonii jedną z siedmiu ras uznanych za pomnik narodowy. Wyhodowany jako wszechstronny pies myśliwski w surowych górach północnej Japonii jest wspaniałym połączeniem godności z dobrą naturą, czujnej odwagi i uległości. Akita ma duchowe znaczenie. W Japonii są to psy uważane za wiernych towarzyszy zwierząt domowych, obrońców domu i symbol dobrego zdrowia. Gdy urodzi się dziecko, dumna rodzina zwykle otrzymuje małą figurkę akity na dobrą wróżbę zdrowia, szczęścia i długiego życia. Jeśli ktoś jest chory, przyjaciele wysyłają mu małą figurkę akity, aby wyrazić życzenie szybkiego powrotu do zdrowia.
Tekst: Ewa Szeliga-Szeremeta, międzynarodowy sędzia kynologiczny
Pierwsze ślady i hipotezy
Akita jest psem dużych rozmiarów starożytnych Nippon Inu (japońskich psów). Są trzy wielkości Nippon Inu: akita, kari i shiba, które są odpowiednio: duże, średnie i małe. Historia rasy jako takiej sięga wstecz do 5000 lat p.n.e., kiedy to po raz pierwszy została przywieziona na japońskie wyspy z Chin. Ten fakt został ustalony przez pana Hirokichi Saito, uznanego autorytetu w dziedzinie zwierząt żyjących w Japonii, ich historii i rozwoju. Odkrył i zrekonstruował kości psa z tej epoki znalezione w kurhanie z muszli, w kopcu składającym się głównie z jadalnych mięczaków. Ludzie tej epoki (neolitu) przemieścili się z północy Hokkaido na skrajne południe wyspy Okinawa (odległość liczona w linii prostej między wyspami Hokkaido i Okinawa wynosi ponad 2200 kilometrów). Rasa ludzi wciąż nieuprawiająca roli hodowała psy pomagające im w polowaniu.
Z kurhanów muszlowych wydobyto ponad 300 szkieletów, a w jednym znaleziono kości dziesięciu psów. Wygląd zewnętrzny psa z tej wczesnej epoki jest znany badaczom z glinianych figurek zakopanych w grobowcach przedstawiających psy ze stojącymi uszami i zawiniętymi ogonami. A w późniejszym okresie z reliefu na powierzchni brązowego dzwonu zwanego Dotaku oraz innych dzieł sztuki i naczyń glinianych. Psy miały wysokość 36,8 do 49,5 cm w kłębie, tylko w północno-zachodniej części kraju wielkość sięgała około 55 cm i najwyraźniej te psy były przodkami dzisiejszych akit. Wygląd i wymiary były najczęściej jak średniej wielkości Kari. Dowody pokazują również, że wkrótce potem została wyhodowana shiba, a znacznie później rozwinęła się rasa akita.
Akita historycznie
Pisana historia akity ma około 100 lat. Pierwszym dowodem jest znaleziony ślad w ewidencji prowadzonej przez dyrektorów Szogunów Izby Jastrzębi. Te zapiski mówią o opiece i szkoleniu psa do pracy z jastrzębiami oraz do polowania na dziki i jelenie. Według panów Hirokichi Saito i Yonekichi Hiraiwa psy myśliwskie były używane do polowań z ułożonymi jastrzębiami przez prawie 1500 lat (od około 355 r. n.e. do połowy XIX wieku). W tym czasie stworzono również system do oznaczania wartości danego psa. Były też specjalne smycze i sposoby ich wiązania na wyjątkowe okazje stosowane w sanktuariach, do prezentacji przez szoguna na polu łowieckim itp. Misterne ceremonie i specjalne smycze pokazywały rangę akity i pozycję jej właściciela. Tylko szogunowie i rodzina cesarska mogli posiadać akity. W latach 1680–1907 żył Tsuyonashi Tokugawa, który był nazywany psim szogunem, ponieważ nie tylko urodził się według chińskiego kalendarza w Roku Psa, lecz także wprowadził wiele przepisów chroniących osoby słabsze i przede wszystkim psy. Przepisy te nazwano „Rozkazami o współczuciu dla żywych zwierząt”. W Nagano przed ratuszem znajduje się pomnik przedstawiający pięć psów japońskich o stojących uszach i zakręconych ogonach, każdy w innej pozycji, upamiętniający szoguna Tsuyonashi Tokugawę, który nakazał w Nagano wybudować dla bezdomnych psów budy oraz zapewnić im pokarm składający się z ryżu z suszonymi rybami.
Akita została uznana jako pies myśliwski i do stróżowania. Następnie poszerzyło się jego zastosowanie. W Akita-Ken, gdzie został opracowany wzorzec, był rasą użytkową wykorzystywaną do pracy na farmie, pilnowania gospodarstwa, inwentarza i rodziny. Na północnej wyspie Hokkaido służył jako pies pociągowy i do polowania na czarnego niedźwiedzia zamieszkującego te regiony. Dwa psy były w stanie osaczyć dorosłego, ważącego około 363 kg niedźwiedzia. Były także używane do pracy w policji i do pracy z niewidomymi. Akita jest bardzo inteligentna, łatwa do wyszkolenia i chętna do pracy. Akita rzadko szczeka, tylko gdy jest bardzo pobudzona, poluje również w milczeniu.
Większość z tych informacji uzyskano z artykułu pana Hirokichi Saito zamieszczonego w wydanym w 1953 roku „Przewodniku po japońskich psach”. Hirokichi Saito stwierdził w 1953 roku, że wierzy, iż akita jest „niewalczącym psem stróżującym” stworzonym z krzyżowania średnich japońskich psów z importowanymi psami zachodnimi i psami bojowymi tosa. Ten pies ma być przywrócony do dawnego japońskiego typu psa. To dzięki staraniom Hirokichi Saito, który był założycielem Nippo (Nipponinu Hozonkai – Japońskie Towarzystwo Ochrony Psów), sława HACHIKO została rozpowszechniona przez media prasowe. Panowie Naoto Kajiwara i Hirokichi Saito byli zdania, że przed okresem Tokugawa (1615–1867) nie rozróżniano wielkości psów japońskich, a wiele krzyżowań miało miejsce wcześniej w regionach rozwijających się. Pan Saito uważał jednak, że pies Akita ma „stosunkowo niedawne pochodzenie”. Natomiast pan Kajiwara twierdził, że akita zamieszkiwała te tereny od czasów prehistorycznych jako ji-inu (pies regionalny) lub jako pies matagi (pies łowca). Naoto Kajiwara nabył swojego pierwszego akitę w 1951 roku. Wkrótce zorientował się, że czyste genetycznie akity nie były wtedy łatwo dostępne i że wiele, które widział na wystawach w tamtym czasie, niekoniecznie pochodziło z czystego typu. Jego zainteresowanie historią rozwoju, hodowli i opieki nad akitą przyczyniło się do tego, że został członkiem, a później także sędzią Akiho. Jest także autorem książki wydanej po raz pierwszy poza Japonią w całości poświęconej rasie akita, a wydanej w 1998 roku przez JKC.
Doktor Philipp Franz von Siebold (1796–1866) był niemieckim lekarzem, botanikiem i podróżnikiem, który spędził osiem lat w Japonii. W swojej „Fauna Japonica” z 1823 roku wspomina, że w Japonii spotkał trzy typy psów: 1. Pies myśliwski ze stojącymi uszami, spiczastym pyskiem i smukłym ciałem, którego zdjęcie zostało zamieszczone w amerykańskim periodyku „Akita World” maj/czerwiec 1994 roku. Pies ten stoi bokiem i widać nieduże, stojące uszy oraz całkowity brak zaznaczonego stopu. 2. Mały pies domowy z Chin, zwany chin dog, o bardzo krótkiej kufie. 3. Pies wielkomiejski, mieszaniec, który powstał ze skrzyżowania psów japońskich z psami z Chin i Europy, z cięższym i innym kształtem ciała niż pies „myśliwski”. W latach 1868–1912 (era Meiji – Era Światłych Rządów) nastąpił spadek zainteresowania kulturą japońską na rzecz cywilizacji zachodniej i co za tym idzie – pojawienia się w Japonii różnych ras psów, które przyjechały wraz z właścicielami i później kojarzyły się z miejscowymi psami, co doprowadziło mniej więcej już w połowie ery do zanikania w miastach rdzennych japońskich ras. Tylko tam, gdzie nie docierali cudzoziemcy, a więc w małych wioskach położonych w obszarach górskich zachowały się czyste rasy japońskie.
O istnieniu psów podobnych do akity w tajdze Vitim i wśród sachalińskich Niwchów poinformowała w 1911 roku wybitna hodowczyni łajek Maria Georgievna Dmitrieva-Sulima, która napisała tak: Najprawdopodobniej te psy przybyły na Wyspy Japońskie z dolnego biegu Amuru z Tungusu i z Sachalinu. Prefektura Karafuto, znana też pod nazwą Południowy Sachalin, była prefekturą Japonii położoną na Sachalinie w latach 1907 do 1949. Tam też występowały psy zaprzęgowe (będące szpicami), nazwane karafuto ken, co w tłumaczeniu z języka japońskiego oznacza „pies sachaliński”. Co więcej, w latach 30. XX wieku karafuto ken był używany przez Japończyków do rekonstrukcji rasy Akita Inu. Do tej pory nie udało się tej zaprzęgowej rasy odrestaurować, mimo że takie próby były podejmowane. Charakterystyczną cechą karafuto ken, nazywanych też łajką sachalińską czy łajką Giljaków, był bardzo bogaty pióropusz na ogonie. To skrzyżowanie akit z karafuto skutkuje pojawieniem się czasami długiego włosa, ale ponieważ gen długiego włosa jest recesywny, to ujawnia się u szczeniąt w przypadku, gdy oboje z rodziców są jego…
Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 45/2023!
