Rola aminokwasów w żywieniu psów
Żywienie, aby było adekwatne dla danego gatunku, rasy oraz uwzględniało każdy ze stanów zarówno fizjologicznych, jak i chorobowych, musi bazować na dobrze potwierdzonych w badaniach naukowych zasadach. Opiekunowie psów mogą korzystać z różnych metod żywienia swoich podopiecznych, wśród których znajdują się zarówno karmy komercyjne, jak i karmy domowe. Ważne jest, aby ich skład był dostosowany do potrzeb żywieniowych i nie powodował niedoborów bądź nadmiarów składników odżywczych. Dlatego tak ważna jest dostępność karm oraz, w przypadku karm domowych, wiedzy, która nie będzie odzwierciedleniem panujących mód, a będzie odzwierciedlała naukowo dowiedzione trendy w żywieniu. O ile temat białka w żywieniu psów jest tematem dobrze rozpoznanym, o tyle prawdopodobnie niewielka liczba opiekunów może łączyć zawartość i jakość białka w diecie psa z objawami niedoboru np. tauryny, której nieodpowiednia ilość została skorelowana z coraz częściej występującą szczególnie wśród psów ras dużych kardiomiopatią rozstrzeniową (DCM). Zatem jak te dwa zagadnienia ze sobą połączyć?
Tekst: dr inż. Jacek Wilczak
Zakład Biochemii i Dietetyki, Katedra Nauk Fizjologicznych, Instytut Medycyny Weterynaryjnej,
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, jacek_wilczak@sggw.edu.pl
Białka i aminokwasy
Białko należy do tych składników odżywczych, którego ilość w codziennej diecie każdego organizmu determinuje i podtrzymuje jego podstawowe funkcje życiowe. Z kolei od ilości i składu aminokwasowego białek zależy, w jaki sposób będą się kształtować metabolizm organizmu, efektywność systemów naprawczych i regeneracyjnych czy tempo przemian innych składników odżywczych. Wiadomo, że każdy okres życia organizmu oraz wiele stanów fizjologicznych wymaga dostosowania ilości i jakości m.in. białka w celu pokrycia fizjologicznej normy na poszczególne aminokwasy. Wynika to z bezpośredniego zaangażowania poszczególnych aminokwasów w procesy fizjologiczne. I o ile całkiem niedawno można było mówić tylko o pokryciu zapotrzebowania na białko ogółem, o tyle obecnie można wskazywać na konieczność zwiększonej bądź zmniejszonej obecności w diecie poszczególnych aminokwasów. Na przykład wyniki badań naukowych pozwalają na precyzyjny dobór źródeł białek będących źródłem w większym stopniu wybranych aminokwasów. Chodzi m.in. o zależność między zwiększoną bądź zmniejszoną ilością tryptofanu w diecie a jego wpływem na zachowanie bądź ogólniej na produkcję neurotransmiterów, które kontrolują zachowanie psa. U psów w celu zwiększenia ich zdolności kognitywnych można wskazać, że dieta bogata w tryptofan przekłada się na zwiększoną syntezę serotoniny, a ta wpływa na samopoczucie psa. Istnieje hipoteza zakładająca, że zwiększona wrażliwość insuliny na kwas liponowy może wpływać na stężenie krążącego tryptofanu i przez to wspomagać jego transport przez barierę krew – mózg i zwiększać jego dostępność dla syntezy serotoniny.
Innym przykładem badań związanych z wpływem wybranych typów aminokwasów na procesy fizjologiczne są badania wskazujące na zależność między obecnością w diecie aminokwasów o rozgałęzionych łańcuchach – leucyny, izoleucyny i waliny na procesy regeneracyjne w wysiłku mięśniowym, kacheksji w chorobie nowotworowej i wyniszczeniu. Te aminokwasy w odróżnieniu do innych mogą̨ być wykorzystywane jako substrat energetyczny dla pracujących mięśni, ograniczają rozpad białek mięśniowych w czasie wysiłku fizycznego oraz wzmagają̨ ich syntezę̨. Specyfiką fizjologicznego mechanizmu ich działania jest to, że po wyczerpaniu się zapasów glikogenu aminokwasy rozgałęzione, wchodząc w cykl glukozowo-alaninowy, ulegają̨ przekształceniu w glukozę̨ i stanowią bezpośrednie źródło energii dla pracujących mięśni. Najlepszymi źródłami tych aminokwasów są białka serwatkowe i inne białka mleka, wołowina, drób, ryby i jaja oraz produkty roślinne: białka sojowe, fasola, pełnoziarniste produkty zbożowe czy brązowy ryż.
Źródła białka w diecie psa
Chcąc ułatwić dobór poszczególnych źródeł białka w diecie psa, podzielono je na białka:
pełnowartościowe, które zapewniają prawidłowy wzrost i rozwój organizmu, zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne w ilościach zbliżonych do zapotrzebowania (białko jaj kurzego, białko mleka i jego przetworów, białko tkanki mięśniowej ssaków, ryb, skorupiaków, białko soi i orzeszków ziemnych),
częściowo pełnowartościowe – wystarczają do podtrzymywania życia, ale nie zapewniają prawidłowego rozwoju i wzrostu; zawierają aminokwasy egzogenne, ale minimum jeden w ilościach deficytowych (białko zbóż – niedobór lizyny, białko ryżu – niedobór lizyny i treoniny, białko kukurydzy – niedobór tryptofanu i lizyny),
niepełnowartościowe – białka przyswajalne, ale niewystarczające do podtrzymania życia (żelatyna – brak tryptofanu i cysteiny oraz niedobór metioniny, izoleucyny, waliny i tyrozyny),
białka bezwartościowe – nieprzyswajalne, np. białko pierza, paznokci, rogów.
Zapotrzebowanie psa na białko
Biorąc powyższe pod uwagę, wydawać by się mogło, że dobierając źródła białka w diecie psa, należy wybierać tylko te charakteryzujące się najwyższymi parametrami. Nie zawsze jest to wskazane i zalecane. Wynika to z faktu, że nie na każdym etapie życia psa zapotrzebowanie na bardzo wysokiej jakości białko jest wskazane. Żywienie psów dorosłych polega na proporcjonalnym dostarczeniu zarówno białka, jak i pozostałych składników odżywczych. Wydaje się, że gwarancją dostarczenia jednocześnie wszystkich składników odżywczych jest urozmaicenie diety w surowce będące źródłem wszystkich składników odżywczych, ale w ilościach gwarantujących zarówno prawidłowe pokrycie kaloryczne, jak i dających uczucie sytości. Dlatego też raczej w diecie psa nie znajdzie się polędwica wołowa bądź proszek jajeczny jako jedyne źródło białka, gdyż ograniczałoby to możliwości zastosowania innych surowców w celu bilansowania diety w pozostałe składniki odżywcze. Stąd w diecie psa zalecana byłaby na przykład wołowina średniotłusta, która oprócz dobrej jakości białka będzie także dostarczała odpowiedniej ilości energii pochodzącej z tłuszczu, a jaja gotowane znajdą się diecie psa jako element…
Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 41/2022!
