Czym jest atopowe zapalenie skóry u psów?
Atopowe zapalenie skóry (canine atopic dermatitis – CAD) to najczęstsza choroba alergiczna psów. Jej podstawowym objawem są intensywny świąd oraz zmiany skórne, najczęściej w okolicach oczu, pyska, małżowin usznych, pach, pachwin i przestrzeni międzypalcowych. Początkowo mają one charakter zaczerwienienia, jednak w miarę postępowania choroby i intensywnego wylizywania i drapania przez psa tych okolic można zaobserwować przerzedzenie włosa, łysienie, strupienie, a także ropne zapalenie skóry. W przebiegu CAD mogą występować również inne objawy o charakterze dermatologicznym, takie jak łojotok, co szczególnie często obserwuje się u west highland white terrierów, czy wysuszenie skóry charakterystyczne dla labradorów.
Tekst: Anna Trojakowska
studentka Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie
lek. wet. Aleksandra Piecuch
z Katedry Biologii Eksperymentalnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu i Międzynarodowego Instytutu Medycyny Translacyjnej
Przyczyny atopowego zapalenia skóry
O tym, czy u danego psa wystąpi CAD, decydują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, takie jak obecność potencjalnych alergenów, a także tryb życia, rejon zamieszkania, wilgotność, a nawet ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Mogą one zaburzać działanie układu immunologicznego zwierzęcia oraz funkcje ochronne jego skóry – są to dwa aspekty składające się na patogenezę CAD.
W naskórku chorego psa występują ubytki oraz niedobór ceramidów (lipidów chroniących skórę przed utratą wody), a także przeciwbakteryjnych białek, co skutkuje namnażaniem się bakterii, takich jak Staphylococcus czy Corynebacterium. Bakterie te wytwarzają enzymy, które rozkładając składniki warstwy rogowej naskórka, pogłębiają jego uszkodzenia. W głębszych warstwach skóry następuje nadmierne wydzielanie przez limfocyty Th2 cytokin prozapalnych (m.in. IL-31), które nie tylko stymulują powstanie stanu zapalnego, lecz także ułatwiają bakteriom przyleganie do powierzchni skóry. Postępujące uszkodzenia i obecność bakterii pobudzają zapalenie, które z kolei indukuje tworzenie się kolejnych ubytków. Zjawiska te napędzają się na zasadzie błędnego koła, którego pierwotna przyczyna jest niemożliwa do wskazania.
Gdy skóra zwierzęcia zetknie się z potencjalnym alergenem, bez większych przeszkód przenika on do jej głębszych warstw, pobudzając nagromadzone tam w wyniku ciągłej stymulacji komórki układu odpornościowego. Następuje uczulenie: powstają limfocyty Th2 pamięci zapewniające odpowiedź obronną organizmu w reakcji na każdy kolejny kontakt z danym alergenem. Wydzielane przez nie cytokiny indukują wytwarzanie swoistych przeciwciał IgE, które opłaszczają mastocyty – komórki wypełnione mediatorami, takimi jak histamina, odpowiedzialnymi za wystąpienie charakterystycznych dla alergii objawów skórnych. Gdy przeciwciała związane z mastocytami połączą się z cząsteczką alergenu, następuje uwolnienie tych związków i pojawienie się świądu i innych objawów. Alergeny, których najczęściej dotyczy uczulenie, to roztocza kurzu domowego i spiżarniane, jad lub ślina owadów (kuczmany, meszkowate, muchy domowe, mrówki, chrysopsy, komary), a także pyłki traw, drzew i bylin, pleśni, sierści oraz złuszczony naskórek.
Oczywiście zdrowy układ immunologiczny nie reaguje aż tak silnie na wniknięcie do organizmu w zasadzie nieszkodliwych substancji. Opisany mechanizm jest charakterystyczny dla tzw. nadwrażliwości typu 1. – na tej samej zasadzie rozwija się atopowe zapalenie skóry u ludzi, a także astma czy alergiczny nieżyt nosa. Przypuszcza się, że jedną z głównych przyczyn nieadekwatnej reakcji obronnej jest zaburzenie równowagi między populacjami wspomnianych limfocytów Th2 i limfocytów T regulatorowych (Treg), których zadaniem jest wyciszenie stanów zapalnych.
Leczenie objawowe
Jednym z elementów leczenia CAD jest terapia miejscowa, mająca na celu złagodzenie zmian skórnych oraz odbudowę uszkodzonej warstwy hydrolipidowej naskórka. W leczeniu atopii kluczowa jest higiena skóry – regularne usuwanie alergenów, nagromadzonego łoju i martwych komórek zapobiega pojawieniu się odparzeń, podrażnień oraz wtórnych infekcji skóry. Pozwalają na to kąpiele w szamponach leczniczych, zawierających substancje przeciwbakteryjne, takie jak chlorheksydyna, czy złuszczające, np. kwas salicylowy. W łagodnych przypadkach zaleca się cotygodniowe letnie kąpiele w hipoalergicznym szamponie, np. z dodatkiem łagodzącego świąd wyciągu z płatków owsianych. Ulgę może także przynieść zwierzęciu stosowanie sprayów, pianek i maści zawierających leki miejscowo znieczulające, przeciwhistaminowe czy steroidowe. Przy stosowaniu tzw. sterydów należy jednak pamiętać, że niesie to ze sobą ryzyko działań niepożądanych, takich jak posterydowa atrofia skóry czy posterydowe …
Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 34/2021!