Czy Twój pies potrzebuje cynku?
Wiadomo, że prawidłowe żywienie jest niezbędnym elementem utrzymania psa w dobrym zdrowiu i kondycji. Oprócz podstawowych składników odżywczych z dietą dostarczamy także witaminy oraz niezbędne składniki mineralne. Jednym z istotnym mikroelementów jest cynk.
Tekst: dr n. wet. Joanna Zarzyńska
redaktor naczelna
Rola cynku w organizmie
Cynk oddziałuje na aktywność ponad 200 metaloenzymów (np. fosfataza zasadowa, anhydraza węglanowa) i hormonów w organizmie, więc jest istotnym regulatorem procesów biologicznych. Metaloenzymy są zaangażowane w ekspresję genów odpowiadających za utrzymanie prawidłowej budowy błony komórkowej, przekazywanie sygnałów w komórce czy procesy oddychania komórkowego. Cynk jest niezbędny do syntezy białek, hormonów (np. insuliny) i kwasów nukleinowych oraz w metabolizmie węglowodanów. Ma znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego oraz mechanizmów ochrony przed wolnymi rodnikami (stres oksydacyjny) – zabezpiecza przed utlenianiem grupy sulfhydrylowe białek, indukuje metalotioneiny usuwające oksydanty, działa synergistycznie z witaminą E. Ochrona przed stresem oksydacyjnym jest ważna u psów sportowych. Do optymalnego funkcjonowania psy sportowe potrzebują więcej cynku niż osobniki nietrenujące (po intensywnym wysiłku w badaniach naukowych stwierdzano wzrost stężenia cynku w osoczu krwi). Pierwiastka tego nie powinno też zabraknąć w diecie psich seniorów (podkreśla się jego rolę w ograniczaniu procesów starzenia związanych z wolnymi rodnikami).
Cynk jest także ważny dla jakości skóry i okrywy włosowej, uczestniczy w odnowie keratynowej naskórka, wpływa na metabolizm kolagenu, wzmacnia pazury. Uczestniczy też w gojeniu ran i zmienionych zapalnie tkanek miękkich (np. owrzodzeń, zmian związanych z chorobami przyzębia). Bierze udział w syntezie prostaglandyn, które wpływają na funkcje wydzielnicze skóry. Wchodzi w skład kryształków hydroksyapatytu stanowiących element kości. Wraz z selenem i chromem wspiera funkcje siatkówki i soczewki oka. Cynk skutecznie wspomaga też zwalczanie zmian skórnych w przypadku niedoczynności tarczycy.
Ile cynku potrzebuje pies?
Zgodnie ze wskazaniami AAFCO minimalne normy żywieniowe dla psów w odniesieniu do cynku (w suchej masie karmy) to: 120 mg/kg m.c. dla osobników rosnących i w okresie reprodukcji do utrzymania w dobrym zdrowiu. Zawartość cynku w diecie nie powinna przekraczać 1000 mg/kg m.c. Dla szczeniąt NRC określiło zapotrzebowanie w mg/1000 kcal energii metabolicznej: 10–25 (według FEDIAF 25 mg). Dieta bogata w cynk jest szczególnie istotna dla psów młodych, szybko rosnących. Według zaleceń FEDIAF (2019) zawartość pierwiastka śladowego – cynku dla psów (w mg/100 g s.m.) powinna wynosić minimum: dla dorosłego psa przy przeciętnym dziennym pobraniu energii 95 kcal/kg0,75: 8,34 i 110kcal/kg0,75: 7,20; w okresie wczesnego wzrostu i reprodukcji: 10, w okresie późnego wzrostu >14 tyg.: 10. Według badań z wykorzystaniem oczyszczonych pokarmów zapotrzebowanie rosnących szczeniąt powinno być zaspokojone dawką 5 mg/100 g s.m., jednak dla karm gotowych ze względu na potencjalne czynniki mogące zmniejszać biodostępność cynku podwojono dawkę do 10 mg.
Niedobory cynku
Dla organizmu niebezpieczne są zarówno niedobory, jak i nadmiar cynku. Typowym objawem niedoboru cynku jest pogorszenie stanu skóry w związku z osłabieniem układu immunologicznego skóry. Staje się ona sucha, matowa i szorstka (dermatozy cynkozależne) oraz występuje przerzedzenie okrywy włosowej (włos jest przesuszony, łamliwy). Mogą pojawić się przełysienia. Sierść będzie też wolniej rosła. W warunkach doświadczalnych przy stosowaniu diety niskocynkowej zmiany skórne pojawiły się już po dwóch tygodniach. Dermatoza cynkozależna jest schorzeniem metabolicznym polegającym na zaburzeniu rogowacenia naskórka. Predysponowane są psy ras północnych (zespół I dermatozy związany z upośledzonym wchłanianiem cynku) oraz młode osobniki ras dużych i olbrzymich (np. doberman, dog niemiecki, rhodesian ridgeback, pies faraona) – zwłaszcza przy nadmiarze wapnia w diecie (zespół II dermatozy). W dermatozie typu I występują wyłysienia i złuszczanie naskórka wokół oczu, na podbródku i wargach, zdarzają się zmiany na opuszkach łap (pękająca skóra łatwiej się zakaża), łokciach. Szata włosowa jest osłabiona. Psy mają problemy z węchem. W dermatozie typu II dochodzi do hiperkeratozy opuszek palcowych i lusterka nosa. W miejscach poddawanych uciskowi powstają zgrubienia skóry (np. na łokciach). Specyficzną odmianą dermatozy cynkozależnej jest acrodermatitis letalis (LAD) u bulterierów (autosomalny gen recesywny) – ze względu na zaburzenia metabolizmu cynku i miedzi w tej jednostce chorobowej podawanie cynku nie daje klinicznej poprawy stanu zdrowia zwierzęcia. Natomiast przy dermatozie typu I i II przy prawidłowym postępowaniu terapeutycznym zmiany skórne cofają się w ciągu ok. dwóch miesięcy. U niektórych osobników niezbędne jest prowadzenie leczenia do końca życia (nawroty choroby). W leczeniu uwzględnia się korektę diety i uzupełnienie niedoborów cynku. Konieczne jest zwalczanie wtórnych infekcji bakteryjnych czy grzybiczych. Na zmiany skórne pomocna będzie szamponoterapia.
Wzbogacając dietę o cynk, można zredukować przeznaskórkową utratę wody (ograniczenie przesuszenia skóry) i przyspieszyć regenerację skóry poprzez wpływ na kwasy tłuszczowe. Poprawę jakości włosa uzyska się też poprzez suplementację kwasami tłuszczowymi omega-3. Dermatozy cynkozależne u szczeniąt mogą być związane z nieprawidłową, niedoborową dietą. W latach 90. XX w. w Stanach Zjednoczonych opisywano „market dry food syndrome” – niedobory cynku u psów żywionych suchą karmą niskiej jakości. Niedobory cynku zmniejszają reakcje odpornościowe i zwiększają podatność na infekcje wirusowe oraz bakteryjne. Niedobory cynku nie są też obojętne dla aspektów rozrodu – może dochodzić do zaburzenia spermatogenezy (plazma nasienia cechuje się wysoką zawartością cynku), wad układu nerwowego u płodów, a u młodych, rosnących organizmów do ograniczania przyrostów masy ciała (normalnie stężenie cynku w okresie wzrostu wzrasta). Gorzej działa też narząd wzroku – zwłaszcza u zwierząt starszych. Obniżenie stężenia cynku w organizmie może być związane z inwazją pasożytów wewnętrznych oraz zaburzeniami funkcji wątroby. Stąd wskazania do podawania cynku przy przewlekłym zapaleniu wątroby (też związanym z odkładaniem się miedzi – problem ras bedlington terier i westie) w celu ograniczenia wchłaniania miedzi z przewodu pokarmowego, ale także jako czynnik antyoksydacyjny (ochrona hepatocytów). Należy uważać z suplementowaniem preparatów wapnia u psów młodych, rosnących dużych ras, ponieważ zbyt duża ilość wapnia, żelaza i miedzi w diecie upośledza wchłanianie cynku, tak jak i niskie…
Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 43/2022!
