Co powinno się znaleźć w karmie dla psa?

Oprócz mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego

Podstawę diety każdego psa powinna stanowić pełnoporcjowa karma, której skład bardzo precyzyjnie pokrywa zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze w ilościach adekwatnych do obecnego stanu organizmu. Stąd też podział na karmy bytowe, dostosowane swoim składem do potrzeb żywieniowych zwierząt zdrowych na każdym etapie ich rozwoju, oraz diety weterynaryjne, które uwzględniają specyfikę danej jednostki chorobowej. Mimo że składy surowcowe tych dwóch rodzajów karm mogą się między sobą różnić, to jednak za każdym razem ich podstawę musi stanowić mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego. O ile w przypadku diet weterynaryjnych obecność innych surowców może być czasami ograniczona, o tyle w przypadku karm bytowych powinna być stosowana podstawowa zasada wskazująca, że dieta psa musi być przede wszystkim urozmaicona. Dotyczy to zarówno różnych gatunków mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, jak i różnych elementów pochodzących od zwierząt rzeźnych oraz innych surowców będących źródłem wielu składników, których rola polega na zapewnieniu zdrowia psa w ciągu całego jego życia.

Tekst: dr inż. Jacek Wilczak

Zakład Biochemii i Dietetyki, Katedra Nauk Fizjologicznych, Instytut Medycyny Weterynaryjnej,
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Wartość biologiczna produktów

Wartość biologiczna produktów jest jednym z kryteriów oceny ich wartości odżywczej, gdyż pobrane wraz dietą składniki odżywcze muszą zapewnić organizmowi odbudowę własnych tkanek, właściwy przebieg procesów fizjologicznych i dostarczyć odpowiedniej ilości energii. Surowiec/produkt będzie uważany za produkt o wysokiej wartości biologicznej, jeżeli będzie zawierał większość niezbędnych składników odżywczych. Mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego można uznać za surowce o wysokiej wartości biologicznej, ale będzie to także zależało od proporcji poszczególnych składników odżywczych zawartych w danym surowcu. 

Głównym walorem mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego jest zawartość białka. Tkanka mięśniowa zwierząt rzeźnych zawiera od 16 do 22% białka, z czego 50–55% stanowią białka miofibrylarne, 30% białka sarkoplazmatyczne, a pozostałą część stanowią białka tkanki łącznej. Wśród białek kurczliwych najistotniejszą rolę odgrywają białka: miozyna, aktyna, aktyniny, tropiomiozyna, troponiny. Ważne miejsce zajmują także białka cytoszkieletu komórki mięśniowej. Białka kurczliwe odpowiadające za skurcz mięśni są zbudowane z długich łańcuchów bogatych w aminokwasy rozgałęzione i siarkowe, które sprzyjają tworzeniu mostków siarkowych między poszczególnymi łańcuchami. Wśród białek mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego ważnym białkiem jest mioglobina odpowiedzialna za przyłączanie, przenoszenie i magazynowanie cząsteczek tlenu. 

W skład hemu stanowiącego aktywne centrum mioglobiny wchodzą jony żelaza, stąd też mięso stanowi cenne jego źródło. Dodatkowo wchłanianie żelaza hemowego jest kilkukrotnie wyższe niż żelaza pochodzenia roślinnego. Wśród wszystkich białek mięśniowych istotną funkcję żywieniową i technologiczną pełnią białka zrębowe, tworzące łącznotkankową strukturę oraz osnowę narządów komórkowych. Najlepiej poznane są białka łącznotkankowe, głównie kolagen i elastyna. Kolagen jest zbudowany z długich cząsteczek tropokolagenu, który charakteryzują liczne poprzeczne wiązania wewnątrz łańcuchów kolagenu – ich ilość wzrasta wraz z wiekiem zwierzęcia, wzmacniając strukturę i wytrzymałość mięśni. Kolagen jest cennym źródłem hydroksyproliny, ale aminokwasami ograniczającymi są tryptofan i lizyna. Poszczególne mięśnie tusz rzeźnych różnią się zawartością białek łącznotkankowych. U bydła np. mięsień lędźwiowy większy zawiera 2,4% białek łącznotkankowych, podczas, gdy mięsień podgrzebieniowy około 10%. Wśród białek mięśni występują także białka enzymatyczne, których obecność nie stanowi o końcowej wartości odżywczej mięsa, natomiast ich obecność decyduje m.in. o sprawności wykorzystania składników odżywczych do budowy tkanek własnych zwierzęcia. Cennym uzupełnieniem składu mięsa są niebiałkowe związki azotowe, produkty przemiany materii o dużej zawartości azotu i dobrej rozpuszczalności w wodzie. Należą do nich kreatyna i jej pochodne (około 0,5% w mięsie), kwasy nukleinowe i ich pochodne (0,4%), peptydy (0,3%) oraz aminokwasy i aminy. O ile ich obecność nie decyduje o wartości odżywczej mięsa, o tyle odgrywają one istotną rolę w kształtowaniu jego właściwości organoleptycznych – smaku i zapachu. 

Jakie zatem, oprócz mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, surowce mogą się jeszcze znaleźć w składzie dobrej karmy dla psów? Niewątpliwie do surowców, którym na podstawie badań naukowych wykazano wiele właściwości wpływających na funkcjonowanie organizmu należą prebiotyki, związki biologicznie czynne, których źródłami są owoce, warzywa oraz surowce zielarskie, oleje roślinne oraz surowce dostarczające poszczególnych frakcji włókna pokarmowego.

Prebiotyki

Pod pojęciem „prebiotyki” kryją się wszystkie pochodne węglowodanów i innych składników odżywczych nieulegające trawieniu w przewodzie pokarmowym, których rola polega na selektywnym stymulowaniu wzrostu liczby bakterii kwasu mlekowego, w tym probiotycznych, kolonizujących jelita. Bakterie te, zwalczając chorobotwórcze drobnoustroje, wzmacniają odporność organizmu i wspomagają układ trawienny, zwłaszcza w przypadku biegunek, wzdęć i stanów zapalnych żołądka i dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Do związków prebiotycznych zalicza się niektóre białka, peptydy, tłuszcze oraz oligo- i polisacharydy.

Najlepiej poznaną grupą substancji prebiotycznych są sacharydy. Udokumentowane działanie mają: fruktooligosacharydy (najpowszechniej są wykorzystywane inulina i oligofruktoza), galaktooligosacharydy, izomaltooligosacharydy czy oligosacharydy sojowe. Węglowodany te występują w znacznych ilościach w warzywach, takich jak: karczochy, szparagi, salsefia, por. Szczególnie duża ilość inuliny występuje w korzeniu cykorii, bulwie topinamburu i dalii, dlatego też oczyszczoną inulinę produkuje się głównie z tych trzech surowców. Inulina i oligofruktoza zastępują tłuszcz i cukier, są wypełniaczem o niskiej zawartości energetycznej, środkiem teksturotwórczym i żelującym. Jednakże ich główną rolą w żywieniu psów jest funkcja prebiotyczna, którą można wzmocnić poprzez uzupełnienie menu tych zwierząt w suplementy diety zawierające bakterie probiotyczne. 

Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 35/2021!