Sakha yta – 365 dni z łajką jakucką
Zgodnie z jakuckimi mitami i wierzeniami, psy zostały stworzone przez dobre bóstwa Ajyy. Patronką psów jest Ajyysyt-Noryłuja. Na rytualnych szatach jakuckich szamanów często spotyka się metalowe wizerunki psa jako ducha pomocnika, którego wysyłano na zwiady. Zgodnie z wierzeniami Jakutów, pies miał zdolność widzenia i wyczuwania siły nieczystej.
W narodach północno-wschodniej Syberii szczeniak (a w konsekwencji pies myśliwski jako potencjalny żywiciel rodziny) był cennym podarunkiem. Ze względu na jego ważną pozycję i rolę w życiu w tajdze dorosłe zwierzę darowano tylko w wyjątkowych przypadkach. Rewanżem zazwyczaj był nóż myśliwski w nadziei, że zęby psa będą równie ostre.
Tekst: Monika Marcela Ząbek (hodowla Diament Jakucji)
Dorota Barańska
Łajka jakucka – cechy ogólne i użytkowe
Łajka jakucka to jedna z najstarszych ras psów. Współcześni żyjący przedstawiciele w znacznym stopniu zachowali wygląd i cechy przodków. Fenotypowo łajka jakucka jest bardzo pięknym i eleganckim zwierzęciem, z wyraźnie zaznaczonym dymorfizmem płciowym. Jest to pewny siebie, silny, zwarty, muskularny pies z szeroką, głęboką klatką piersiową, okrągłą w przekroju, z puszystym ogonem zakręconym półkoliście nad grzbietem, ładnym i mądrym pyskiem o nostalgicznym lub ponurym wyrazie. Ma oczy kształtu migdała, z czarną obwódką, które często są przenikliwie niebieskie, chociaż zdarzają się także piękne okazy z dwukolorowymi oczami. Jej sierść jest gruba, błyszcząca, z obfitym podszerstkiem, z piękną grzywą na karku. Umaszczenie łaciate, najczęściej biało-czarne. Suka ma jeden cykl rujowy w roku, zazwyczaj rodzi od 6 do 10 szczeniąt.
Szczególnymi cechami łajki jakuckiej są: wielka wytrzymałość oraz odporność na choroby – cechy wytworzone przez wieki – w związku z trudnymi warunkami bytowania. Cechy te spowodowały, że pies był i jest używany jako zaprzęgowy i myśliwski, jednakże w odróżnieniu od pozostałych łajek (np. zachodniosyberyjskiej, rosyjsko-europejskiej, wschodniosyberyjskiej) łajka jakucka nie trafiła do sekcji 2 – psy myśliwskie w grupie 5 w klasyfikacji FCI, a do sekcji 1 – psów zaprzęgowych.
Jak wszystkie psy pierwotne, tak i te są dość niezależne. Ta niezależność była przez wiele lat utrwalana – psy zaprzęgowe mogły odmówić wykonania komendy, bo gdy lider widział przed sobą niebezpieczny teren, a musher krzyczał „naprzód”, to zadaniem dobrego psiego lidera było zlekceważyć komendę i wybrać inną drogę. Od psów oczekiwano myślenia, a nie bezwzględnego posłuszeństwa.
Łajki doskonale radzą sobie w obcym terenie, są w stanie zorientować się w przestrzeni w każdych warunkach pogodowych, w zamieci szukają skutecznie schronienia, ich intuicja i instynkt zastępują kompas. Psy jadły to samo co ludzie i dlatego można było razem z nimi zapuszczać się daleko od domu. Historycznie łajki pomagały więc swoim właścicielom w transporcie na znaczne odległości oraz w polowaniu na lisy, pieśce i niedźwiedzie. Bez względu na to, czy ich instynkty łowieckie były rozwijane lub podtrzymywane szkoleniem albo łowieckim wychowaniem, czy też nie, zachowały się w znacznym stopniu. Niektóre z osobników nadają się do polowań na duże zwierzęta, prawie wszystkie polują na wiewiórki i drobną zwierzynę, nie nadają się do polowania na ptactwo – są bezużyteczne: płoszą i rozganiają ptaki leśne i wodne.
Łajka jakucka jest psem inteligentnym, rozumnym, bystrym, z wrodzoną skłonnością do kontaktu z człowiekiem. Jest bardzo przyjazna i niezwykle przywiązana do opiekuna – zdolna do maksymalnych poświęceń. Psy tej rasy są znane ze swojej szczególnej czujności. Hodowane jako psy domowe, rozwijają cechy psów obronnych. Jednocześnie wyróżniają się powściągliwością – szczekają tylko w razie konieczności. Żywy umysł i charakter sprawiają, że łajka jakucka jest przyjaznym kompanem w domu i towarzyszem na spacerach czy wycieczkach. Nie lubi izolacji, zawsze stara się być wśród ludzi, psów i innych zwierząt (nie ma problemów z kotami). Bardzo łatwo się szkoli, wymaga jednak bardzo starannej i konsekwentnej pracy wychowawczej oraz znacznej aktywności ruchowej, nie można zapominać, że jest to rasa pracująca. W niektórych krajach, np. w Czechach, psy te podlegają próbom pracy.
Jak pracować z łajką jakucką?
Przede wszystkim wykazując się dużą cierpliwością. Budowanie więzi jest tutaj podstawą, więc „pracę” zaczynamy już ze szczeniakiem. Kiedy łajka ufa przewodnikowi, widzi sens w pracy z nim – są nagrody, są zabawki, jest interesująco, wówczas zrobi bardzo dużo. To pies niesamowicie inteligentny, świetnie czytający człowieka, więc musimy dobrze panować nad sobą, nie wprowadzać podczas treningu chaosu i stresu. W szkoleniu nie sprawdzą się metody awersyjne, nacisk. Nie oznacza to oczywiście, że nie mamy psu stawiać granic lub zasygnalizować, że robi coś źle, jak czasem niektórzy interpretują szkolenie „pozytywne”. Dla łajki dobre są krótkie, ciekawe sesje zakończone niedosytem. Ważne jest dobranie odpowiednich wzmocnień – nie wszystkie psy pierwotne są fanami zabawek i czasem nagroda zabawką nie działa.
Co trenować z jakutem?
Łajka mająca mocną więź z przewodnikiem zrobi naprawdę dużo. Naturalną predyspozycją tych psów jest praca węchowa. Łajki sprawdzą się w noseworku, tropieniu – można je nauczyć podążania za zapachem dolnym wiatrem – po śladzie, ale zdecydowanie wolą nawęszać z wiatrem. Z racji charakteru trudno z nimi wypracować uprawnienia psa ratowniczego czy w detekcji służbowej, gdzie ważne jest również posłuszeństwo. Jako pies zaprzęgowy łajka naprawdę kocha biegać i jest psem szybkim (w przeciwieństwie do powolnego, a wytrwałego malamuta), ale nie sprinterem (jak husky), można więc trenować zarówno canicross, bikejoring, skijoring lub zaprzęgi. Nawet jeśli nie chce się zawodowo biegać, warto urozmaicić życie z jakutem jakimiś przebieżkami. Trzeba pamiętać, że jest to pies, dla którego dobre są nawet bardzo długie dystanse – ale raczej w jego tempie. Miłość do biegania i więź z przewodnikiem można wykorzystać w agility. Problematyczne mogą być sporty, w których wymagany jest aport – dummy, frisbee. Oczywiście aport można…
Pełną treść artykułu znajdziesz w numerze Pies Rasowy 39/2022!