Badanie okulistyczne psów rasowych w kierunku chorób dziedzicznych.Co warto o nim wiedzieć i jak się je wykonuje?
Tekst: dr hab. Jacek Madany– specjalista chorób psów i kotów, członek EESVO, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt, Wydział Medycyny Weterynaryjnej UP – Lublin
Występowanie dziedzicznych chorób oczu w populacjach obecnie żyjących psów rasowych jest zagadnieniem złożonym, ponieważ pojawiają się one u wielu ras, są liczne i mogą dotyczyć każdego elementu narządu wzroku. Większość z tych chorób została już dobrze poznana, opisana i stanowi znaczną pulę wiedzy lekarzy weterynarii – specjalistów okulistyki małych zwierząt. Zagadnienie chorób tła dziedzicznego stanowi obecnie istotny temat dyskusji i współpracy hodowców psów rasowych, lekarzy weterynarii i właścicieli psów. Celem tej współpracy jest dążenie do ograniczenia występowania chorób dziedzicznych u poszczególnych ras przez świadomy wybór do rozmnażania osobników wolnych od wad genetycznych, co powinno być potwierdzone certyfikatem badania wydawanym przez uprawnionych do tych czynności, wyspecjalizowanych lekarzy weterynarii.
Choroby dziedziczne, z samej swojej definicji, są określonymi zaburzeniami genetycznymi, przenoszonymi z pokolenia na pokolenie, a upośledzającymi w dowolnym wieku budowę i działanie narządów, mogąc przyczyniać się do obniżenia jakości życia psów, ich wartości estetycznej, zdrowotnej i hodowlanej. Choroby dziedziczne mogą dotyczyć każdego narządu i/lub układu.
Celem tego artykułu jest przybliżenie, chociaż częściowo, kilku aspektów związanych z występowaniem okulistycznych chorób dziedzicznych dotykających struktur wewnętrznych i dodatkowych gałki ocznej.
1. Choroby dziedziczne narządu wzroku, ich znaczenie i konsekwencje
Częstotliwość występowania dziedzicznych chorób oczu u psów rasowych jest różna w różnych krajach. Jest to w dużej mierze zależne od ras zamieszkujących dane terytorium, wielkości populacji danej rasy, „dostępnej” puli genowej i poziomu świadomości hodowców oraz realizowanych programów przeciwstawiania się szerzeniu tychże chorób. Oczywiste jest więc jest, że im lepiej zorganizowany jest kraj pod względem pracy diagnostyczno-hodowlanej, tym zagrożenie jest mniejsze, a „czystość” genetyczna ras lepsza. Jednakże ideał jest trudny do osiągnięcia. Nawet w kraju, w którym od lat na tę pracę zwraca się szczególną uwagę, w Anglii, aż 58 z 210 zarejestrowanych ras obarczonych jest ryzykiem występowania pierwotnych chorób narządu wzroku. Kolejnych 49 jest potencjalnie narażonych, a prawdopodobieństwo wystąpienia u nich chorób oczu o dziedzicznej etiologii jest wyższe, niż wynikałoby to z przypadkowej selekcji. W Polsce, według niewielu dostępnych źródeł, szacuje się, że od 15 do 25% psów rasowych jest obciążonych wrodzonymi wadami rozwojowymi i chorobami dziedzicznymi narządu wzroku.
Lista dziedzicznych chorób oczu u psów rasowych jest już długa i obejmuje zmiany mogące wystąpić w każdej anatomicznej strukturze gałki ocznej, a także w elementach sąsiednich, takich jak powieki, rzęsy czy trzecia powieka. Ciężar gatunkowy poszczególnych chorób jest różny. Od przynoszących jedynie niekorzystny efekt estetyczno-kosmetyczny, np. przy wywinięciu i podwinięciu powiek, przetrwałej błonie źrenicznej, po konsekwencje najcięższe z możliwych, czyli utratę wzroku i ślepotę. Przykładem takich chorób są dystrofie rogówki, zaćma, jaskra oraz liczne i skomplikowane choroby siatkówki, z najbardziej i najdłużej znaną PRA, czyli postępującym zanikiem siatkówki.
Komentarz marki Vetfood
Zdolność widzenia jest u zwierząt oceniana na podstawie przeprowadzonego badania okulistycznego, podczas którego sprawdza się odruchy neurologiczne, a także bada poszczególne struktury oka, w tym siatkówkę. Badaniem uzupełniającym jest badanie elektroretinograficzne (ERG). Pozwala ono na wykonanie zapisu pracy komórek siatkówki (fotoreceptorów). Osłabienie funkcji siatkówki jest zależne nie tylko od predyspozycji genetycznych, lecz także od odpowiedniego żywienia. Zdarza się, że przyczyną powoli postępującej utraty widzenia może być źle zbilansowana dieta, w której brakuje odpowiedniej ilości kwasów omega-3 (szczególnie EPA i DHA), cynku, polifenoli, ginkoflawonoglikozydów, kwasu alfa-liponowego, karotenoidów, witamin: A, C i E, proantocyjanidynów czy antocyjanów. Są to związki o działaniu przeciwutleniającym, które mogą mieć istotne znaczenie w profilaktyce i wsparciu leczenia chorób oczu o podłożu wolnorodnikowym, takich jak np. zaćma, jaskra czy zwyrodnienie siatkówki. Wszystkie wymienione wyżej składniki w odpowiednich stężeniach znalazły się w preparacie VisioPet Vet Caps marki Vetfood, tworząc wyjątkową kompozycję, która odżywia oczy.
Choroby dziedziczne mogą być wrodzone, ale mogą się także ujawniać w dowolnym wieku. Przesądza o tym proces organogenezy w życiu embrionalnym. Warto w tym miejscu pamiętać o znaczeniu pojęć „wrodzony” i „dziedziczny”. Pierwsze odnosi się do defektów obecnych i stwierdzalnych w momencie narodzin i nie musi ono mieć, choć czasami ma, podłoża dziedzicznego. Wiele wad wrodzonych nie jest uwarunkowanych genetycznie, a powstaje z powodu nieprawidłowości w czasie różnicowania tkanek płodu. Słowo „dziedziczny” zaś określa jednoznacznie zaburzenia uwarunkowane trwałą zmianą powstającą w zapisie osobniczego DNA. I zmiana ta, przekazywana potomstwu, może manifestować się jako wrodzona lub ujawniać się dopiero w późniejszym okresie życia.
Okulistyczne choroby dziedziczne mają charakter i taki, i taki. Ponadto wykazują wyraźne predylekcje rasowe, choć często dokładny sposób dziedziczenia, przekazywania ich potomstwu pozostaje …
Zamów magazyn Pies Rasowy nr 3–4 (22) 2019 r. już dziś!
